همه ما حتي خود پزشكان و عزيزانشان با ناراحتي، بيماري و مرگ روبرو بوده و هستيم. اما براي درمان به چه كسي اعتماد ميكنيم؟ بهترين درمان كدام است؟ نتيجه مناسب چيست و چه زماني به دنبال روش ديگري خواهيم رفت؟ پاسخ به اين سوألات به عوامل متعددي وابسته است. اينكه از نظر ما تعريف واقعي سلامتي و بيماري چيست؟ چه باورهايي داريم و چه عواملي درستي روش درماني ما را تأييد ميكند؟ و اصولاً هنگام بيماري از چه كساني كمك و مشاوره ميخواهيم؟ به طور كلي هر كس روش درماني خود را طبق « الگوها» و «درك خود از هستي» انتخاب ميكند. آنچه مسلم است اينكه هميشه به دنبال موثرترين، سريعترين، كم عارضهترين و كم هزينهترين راه براي درمان و يا دست كم كاهش مشكلات يا ترس ناشي از بيماری ميگرديم.
عليرغم آنكه سيستم هاي بهداشتي اكثر كشورهاي دنيا طبق اصول پزشكي رايج يا مكتب «آلوپاتي» ـ كه مبناي آن طب غربي است ـ برنامهريزي شده است، اما طبق بررسيها، آنچه كه « طب مكمل» يا «جايگزين» خوانده ميشود روز به روز در بين مردم طرفداران بيشتري پيدا ميكند.
گرايش به طب مكمل دو جنبه دارد. يكي گرايشي كه در مردم به وجود آمده و ديگري گرايشي كه در مجموعه علمي، دانشگاهي و دولتي پديدار شده است. افزايش علاقه و استفاده از طب مكمل در بين مردم به تغيير در الگوها، ارزشها و خواستههاي اجتماعي برميگردد كه در چند دهه گذشته نسبت به سيستم مراقبت سلامت مدرن حاصل شده است.
در واقع طب مکمل به مجموعهاي از روشهاي تشخيصي و درماني اطلاق ميشود كه با تفكر حاكم برسيستمهاي بهداشتي رايج تفاوت كلي دارد. اغلب اين روشها تاريخچه بسيار طولاني و حتي چند هزارساله دارند كه نياكان انسانها بر اساس دريافتها، باورها و تجربيات هر فرهنگي به آن دست يافته و به كار بردهاند. حال به طور مختصر با برخی از این روشها آشنا می شویم:
طب سنتی ایران: شعار این مکتب تقدم حفظ سلامتی و تندرستی بر درمان بیماری است و در درمان بیماری نیز بر استفاده از داروهای گیاهی و طبیعی و تقویت قوای طبیعی، نفسانی و حیوانی را ارجح میداند و سعی میکند با روشهایی که برخاسته از فرهنگ بومی مردم ایرانزمین است به پیشگیری و درمان بپردازد. آنچه که تحت عنوان مزاج و اخلاط از مکتب طب ایرانی در ذهن مردم با نام طب ابوعلی سینایی نقش بسته است بخشی از یک حقیقت بزرگ بنام مکتب علمی و عملی طب سنتی ایران است که در حال حاضر نیز در قالب دورة دکترای تخصصی (Ph.D) برای پزشکان داوطلب در دانشکدة طب سنتی دانشگاه علوم پزشکی تهران تدریس میشود.
هوميوپاتي: روشي است كه بر پايه تقويت توانايي سيستم خود درماني و دفاعي بدن يا « نيروي حيات » عمل ميكند. برخلاف پزشكي رايج يا آلوپاتي كه مبناي درمان را بر پايه سركوب و تضاد با عامل بيماريزا ميگذارد، درمانهاي هوميوپاتي شكل رقيق شدهاي از مواد بيولژيكي با منشاء گياهي، حيواني يا معدني است كه در حالت عادي ميتوانند علايم مشابه بيماري را ايجاد كنند. اين روش كم هزينه و فاقد سميت دارويي است كه ميتواند هم در درمان بيماريهاي حاد و هم مزمن به كار رود اما بيشترين موفقيت را در درمان بيماريهاي مزمن داشته است. هوميوپاتي روشي است كه يك نگاه كل نگر داشته و هنگام درمان به طور همزمان تمام جنبههاي جسمي، احساسي و رواني فرد را در نظر ميگيرد.
آيورودا: آيورودا به معني علم زندگي است و يكي از قديميترين مكاتب پزشكي است كه در شرق و غرب گسترش يافته است. آيورودا سلامتي را چنين تعريف ميكند: وجود تعادل بين جسم و روان در كنار گوارش طبيعي و فعاليتهاي دفعي و ترشحي منظم همراه با احساس رضايت از ادراكات جسم، ذهن و روح. اين مكتب صرفاً علم پزشكي نيست و در حقيقت راه و روشي براي زندگي را ارائه ميدهد.
طب سوزني: اين مكتب كه جزئي از طب سنتي چين است از حدود 3500 سال قبل به درمان بيماريهاي مختلف پرداخته و با تعيين نقاطی بر روي بدن، معتقد است كه با تحريك آن نقاط ميتوان در كار بدن توازن برقرار كرده و اختلالات را اصلاح كرد. ايشان عقيده دارند كه بدن انسان داراي يك شبكه با كانالهاي متعدد انرژي ميباشد كه انرژي يا نيروي حيات درون آن گردش ميكند.
به علت كاربردهاي مختلف درماني، عوارض جانبي كم، هزينه پايين و تأثير سريع، اين روش همچنان مرسوم مانده است و در حال حاضر، هم به عنوان يك روش درماني اوليه و هم در كنار ساير روشهاي درماني مورد استفاده قرار ميگيرد.